Al eeuwenlang projecteren wij ons leven op dat van goden, dieren, voorwerpen. En: op dat van bomen. ‘Kabouterbomen’, zo noemen wij reuzen met een holte aan de voet. Onder een linde van vele honderden jaren oud plaatsen wij een eervolle plaquette met de verzuchting: ‘Als deze boom eens kon praten’.
Bomen spiegelen ons leven, ontdekte de dichter Leo Mesman. Wie er oog voor heeft, ziet in bossen verliefde bomen stil met elkaar zoenen. Zo heten ze ook: ‘Kissing Trees’. Het zijn bomen die tegen elkaar aan zijn gegroeid en daar twee knoesten in de vorm van dikke lippen hebben gevormd.
Vele jaren na het maken van deze bundel trof ik op het eiland Phu Quoc in Vietnam op een steile berg zelfs een boom aan die een enorm rotsblok kuste. Misschien om te voorkomen dat de steen verder omlaag zou zakken en hem mee naar beneden zou sleuren? (Ja, bomen zijn mannelijk, stelt het woordenboek Van Dale).
Of die beuk in Alphen, Noord-Brabant, die in zijn groei een weidepaaltje opslokte. De lokale bevolking zag die fier opgestoken paal en noemde de boom carnavalesk ‘De Dikkepikkebeuk’.
Een boodschap aan de wereld
Er is voor dit verschijnsel van projectie van menselijke gevoelens op niet-mensen zelfs een woord: antropomorfisme. Mesman en ik waren bij het maken van deze bundel in 2011 dus ‘antropomorfisten’. En dat is een woord dat niet in de woordenboeken staat.
Wij voelden ons ook co-creatoren met een boodschap aan de wereld.
Net als mensen maken ook bomen een levenscyclus door. Wij worden geboren, zij ontpoppen in de lente. Als het einde komt, hopen wij voort te leven in gedachten, in boeken, in muziek, op foto’s of schilderijen. Zij als houten gebruiksvoorwerp of ook als kunstuiting. Vroeger vaker dan vandaag. Jammer genoeg. Daar probeert deze website Wowwood dan ook iets aan te veranderen.
Het einde der tijden
Deze bundel met gedichten en portretten van bomen is een verzameling van liefdesverklaringen. Maar het is tegelijkertijd ook een waarschuwing. Als wij niet heel snel onze oorlog met de natuur staken, zullen op een kwade dag bomen de ruïnes van onze beschaving overwoekeren. Daar zijn ook voorbeelden van, zoals de wurgvijgen in het tempelcomplex Siem Reap in Cambodja. Ik maakte foto’s van die machtige wortels. Ze dwingen je na te denken over het einde der tijden.
Leo en ik inspireerden elkaar over en weer. Leo bracht mij meestal met een nieuw of bestaand gedicht op ideeën. Omgekeerd ik hem soms met een foto, die ik maakte tijdens de zwerftochten met mijn Schotse collie Gwenn. Enkele teksten zijn door ons beiden gemaakt en kennen dus twee auteurs.
Nog een enkele verantwoording na 10 jaar
Deernis is geïnspireerd op een anoniem gedicht met dezelfde titel, op muziek gezet door Nathalie Merchant op haar cd ‘Leave your sleep’.
Boom is een ‘hertaling’ van het gedicht ‘Trees’ van de Amerikaanse dichter Joyce Kilmer (1886 – 1918) uit de bundel ‘Trees and Other Poems’.
Deze PDF is een voorlaatste ontwerp voor het definitieve boek in gedrukte vorm, dat volledig is uitverkocht en niet is herdrukt. Het is overigens nog wel bij te bestellen bij Blurb, in luxe uitgave.
Bijzonder is dat nu, ruim tien jaar na publicatie, de belangstelling voor antropoformisme gericht op bomen veel groter is geworden. Op Facebook zijn zelfs internationale pagina’s te vinden met verzamelingen met bijzondere bomen uit de hele wereld, die soms zelfs de vorm aannemen van een enorme duivel, met wijd uitgestrekte klauwen. Of bomen die nog veel explicieter erotisch zijn dan de foto van de boom met borsten en billen die ik maakte in de duinen van Domburg, Zeeland.
Jan Bom, 10 maart 2022
