Jesus and Mary. In negen zaagvlakken. Meer is er niet nodig om uit een stam taxus het silhouet van een vrouw te zagen. Maria. Ik voegde op haar ‘zwangere’ buik een medaillon toe, waar een lachend gezicht in verscholen zit. Dat van Jezus.
Jesus and Mary. Zij uitgezaagd uit een stam Taxus, hij uit een plank Gouden Regen.
De basisvormen van het beeld zag ik op de veilingsite ‘Kunstveiling.nl’. Het leek me mooi het (onverkocht gebleven) messing beeldje van Jef Depassé (1943 – 2021) in hout uit te voeren. Het ontwerp is briljant van eenvoud. Teder ook. Alsof de intact gelaten schors aan de voorkant twee in elkaar gevouwen handen voorstellen. Beschermend. Introvert.
Maar wat jammer dat Depassé een beeld maakte waar ‘de huid’ lijkt op boomschors, terwijl het in werkelijkheid van donker Alcapa is gemaakt, een soort van imitatie-zilver.
Keiharde taxus
In mijn houtverzameling lag nog een prachtige stam taxus (Taxus baccata) op mij te wachten, in lang vervlogen tijden een geliefde houtsoort voor houtsnijders. Kei- en keihard, dat wel. Voor de technici: dit Nederlandse hout is qua hardheid vergelijkbaar met dat van Merbau, 680 kgf. Lindehout is daarbij vergeleken heel zacht: minder dan 150 kgf.
De genialiteit van het ontwerp bleek pas toen ik de lijnen voor de zaagsneden op de stam uittekende. Jan van Harskamp van Houterij De Specht was zo vriendelijk om op mijn cursusdag zijn grote lintzaag aan te zetten. Hij leverde weer eens perfect zaagwerk af, zonder lelijke inkepingen. Dat is met zo’n grote industriële machine en een ronde stam niet heel erg makkelijk.
Het grote genieten begon bij het gladschuren van de zaagsneden. Leve mijn nieuwe Mafell freesmotor, die zich ook als schuurmachine een stille krachtpatser toonde. Ik kocht hem om me te helpen bij een uitfrasen van een Middeleeuws briefpaneel in de buik van mijn taxusdame. Surrealistisch. Een botsing van tijden: abstracte hedendaagse kunst met de gotiek uit 1500. Helaas bleek dat plan technisch onuitvoerbaar door de welving in de buik. Voor een briefpaneel is een plat vlak nodig.
Babyhoofdje op buik
’s Nachts kwam het idee op om die buik zwanger te maken, door er van een andere houtsoort een babyhoofdje op te monteren. Van plasticine maakte ik een proefmodel. Op mijn dame geplakt. Het zag er niet uit. Verre van subtiel.
Weer een nacht later herinnerde ik me een gezichtje dat afgelopen zomer bij het zagen in een plank Gouden Regen (Laburnum watereri ‘Vossi’) tevoorschijn was gekomen. Zou dat dan misschien de baby kunnen voorstellen? Het idee om een voorbeeld van ‘antropomorfisme’ op een beeld te monteren bleek een stuk beter te werken. (Ruim tien jaar geleden maakte ik met de dichter Leo Mesman een fotoboekje over het toekennen van menselijke emoties aan bomen: Verklaringen van Liefde.)
Antropomorfisme is het toekennen van menselijke eigenschappen aan dieren, voorwerpen en … bomen.
Medaillon van Gouden Regen
Na het plaatsen van deze vierkante houten medaillon kon ik het beeld verder afwerken. De strak gladgeschuurde zijkanten van het beeld vergulde ik met 24 karaats bladgoud. Het hoofd, de buik en de schors kreeg een behandeling met Franse patineer, een heerlijk ruikende boenwas, neutraal van kleur.
The Visitation of Mary, met een geschilderde Jezus op haar zwangere buik.
Nu de titel nog. Alweer in de middeleeuwen toonde een schilder Jezus, door hem als kind op de zwangere buik van Maria af te beelden. Op zijn altaarstuk uit het jaar circa 1410, ‘de Visitatie’ in museum Het Catharijne Convent in Utrecht, is dat goed te zien. De zwangerschap van Maria is misschien wel de beroemdste zwangerschap in de Westerse wereldgeschiedenis. Dat moest dus de titel van mijn compilatie worden: Jesus and Mary.
Jan Bom, 9 oktober 2024
Met dank aan Tom Ligthart en Hans van Wijk, die mij van extra informatie hebben voorzien.
