David Nash verwerkt de vier elementen vuur, aarde, water en lucht al een leven lang in houten beelden. Zijn werk met vers hout verandert door droging nog lange tijd. Dat het verse eikenhout gaat barsten en scheuren is opzet.
Maar ook de tekening in het hout is uitgangspunt voor zijn kunstwerken. Een goed voorbeeld is zijn werk ‘Flame’ uit 1999. De grillige dwarsdoorsnede van een stam bewerkte hij met vuur om het patroon van een vlam te benadrukken. In andere werken combineerde hij grillig gevormde takken in het ruw uitgesneden kader van een houten lijst. Nash verbond daarmee als statement natuur met cultuur.
Levend in de bossen
De Brit David Nash (1945) is hiermee een kunstenaar geworden die het medium hout een bijna spirituele dimensie geeft. Hij staat bekend om zijn monumentale sculpturen, altijd vervaardigd uit gevallen bomen, en om zijn voortdurende dialoog met de natuurlijke wereld. Nash’s werk kenmerkt zich door een diep respect voor het materiaal waarmee hij werkt en een opmerkelijk vermogen om de intrinsieke schoonheid van hout naar voren te brengen. Hout is zijn ‘prima materia’.
Nash groeide op in de beboste Surrey Hills in Groot-Brittannië, een landschap dat de bron vormde voor zijn artistieke missie. Na zijn studie aan Kingston College of Art en Chelsea School of Art in de jaren zestig, vestigde hij zich in de leegstaande kapel Rhiw in Blaenau Ffestiniog, Noord-Wales. Hier vond hij niet alleen een levenslange thuisbasis, maar ook weer een omgeving waarin de bomen staan die het centrale thema in zijn werk vormen.
Nash werkt uitsluitend met hout dat hij vindt, nooit met bomen die hij zelf kapt. Deze ethiek is kenmerkend voor zijn oeuvre: de materialen dicteren het proces, niet andersom. Hout wordt bij Nash nooit een object; het blijft een levend, ademend element.
De tekening van het hout
Wat Nash onderscheidt van andere kunstenaars, is zijn buitengewone aandacht voor de tekening van het hout. Elke nerf, knoest, scheur en lijn in het materiaal vertelt een verhaal over de boom waar het van afkomstig is. Nash ziet deze sporen als een vorm van geheugen, waarin de levensduur van de boom en de omstandigheden waarin deze groeide, zijn vastgelegd. Dit maakt dat zijn werk niet alleen een sculpturale kracht heeft, maar ook een narratieve diepte.
Neem bijvoorbeeld zijn werk ‘Cracking Box’ uit 1990. Het beeld lijkt op het eerste oog een houten kubus, in elkaar geslagen met stevige houten pennen zoals die het gebint van een houten boerenschuur samenhouden. Deze ‘doos’ van nat eikenhout werkte nog lange tijd door. Het werk lijkt minimalistisch, maar is door de natuurlijke verandering wezenlijk anders van karakter dan bijvoorbeeld de zes superstrakke stalen kubussen van Donald Judd (Untitled, 1969).
In andere werken, zoals Ash Dome (1977), laat Nash zelfs levende bomen onderdeel worden van zijn kunst. Hij plantte 22 essen in een cirkel, die door de jaren heen naar elkaar toe moesten groeien en uiteindelijk een levende koepel hadden moeten vormen. Toen de essen echter ziek raakten, plantte Nash er een tweede ring van andere bomen omheen.
Proces en transformatie
Nash’s werkproces is even belangrijk als het eindresultaat. Hij maakt gebruik van traditionele technieken zoals zagen, branden en schuren. Het branden van hout, een techniek die hij vaak toepast, benadrukt de textuur en tekening van het hout door contrast te creëren. In zijn iconische werken zoals Charred Cross Egg en Black Steps (filmpje op YouTube) heeft het verkoolde oppervlak een bijna grafische intensiteit, waarin de lijnen van de houttekening zich aftekenen als tekens op een oud manuscript. Het branden maakt zijn houten beelden bovendien geschikt voor expositie in de buitenlucht. De verkoolde toplaag beschermt tegen houtrot.
Voor Nash is het bewerkingsproces geen strijd tegen het materiaal, maar eerder een samenwerking. Hij spreekt vaak over het ‘luisteren’ naar het hout, alsof het materiaal hem leidt in plaats van andersom. Deze relatie tussen kunstenaar en materiaal zorgt ervoor dat elk werk niet alleen een object is, maar een dialoog met de natuur.
Hout als metafoor
Hout is voor Nash meer dan een medium; het is een metafoor voor het leven zelf. Hij heeft eens gezegd: ‘Hout is de perfecte uitdrukking van tijd. Het groeit, leeft, sterft, en vergaat’. Deze cyclus vormt een kernmotief in zijn werk. De jaarringen in een stuk hout kunnen worden gezien als een visuele weergave van tijd, terwijl de structuren die hij creëert vaak een reflectie zijn op vergankelijkheid en wedergeboorte.
Een treffend voorbeeld hiervan is Wooden Boulder (1978), een groot stuk hout dat hij liet rollen in een nabijgelegen rivier. Het werk was geen statisch object, maar een nomadische sculptuur die de krachten van water en tijd onderging. Gedurende decennia werd de boulder een deel van het landschap, veranderend met de stroom van de rivier en weersinvloeden. Het kunstwerk was soms jarenlang kwijt, maar bereikte uiteindelijk de zee. Om nooit meer teruggezien te worden. Een ander motief van Nash zijn de beelden die lijken op primitieve kano’s: boomstammen uitgehold door vuur. De kano dateert al van 8.000 jaar voor Christus en is daarmee met het vlot (40.000 jaar voor Christus) een van de oudste vervoermiddelen van de mensheid, stukken ouder dan het houten wiel (4.500 tot 3.300 jaar voor Christus).
Poëzie van de natuur zelf
David Nash’s werk is een uitnodiging om de subtiele schoonheid van de natuurlijke wereld te zien en te waarderen. Zijn sculpturen, getekend door de lijnen van het hout, zijn meditatieve objecten die ons eraan herinneren hoe verweven wij zijn met de natuur. Ze roepen op tot respect voor het leven en tot een hernieuwd besef van tijd als een vloeiend, organisch proces.
Met zijn toewijding aan duurzaamheid en zijn vermogen om in hout het onzichtbare zichtbaar te maken, heeft Nash een bijzondere positie binnen de hedendaagse kunst. Zijn werken zijn geen statische objecten, maar levende getuigen van de dialogen die hij aangaat met bomen, bossen en de elementen. Ze herinneren ons aan de schoonheid van het hout, niet als materiaal, maar als levensvorm. Nash laat ons kijken naar hout – niet alleen als grondstof, maar als poëzie, geschreven door de natuur zelf.
Over het werk van David Nash zijn meerdere boeken verschenen, ook in het Nederlands. ‘A Survey’, een zwart-wit catalogus uit 1996, werd uitgegeven door het Muhka Museum van Hedendaagse Kunst Antwerpen en is bij het museum nog steeds verkrijgbaar.
Tekst Jan Bom, 16 jan. 2025
