Pablo Picasso (1881 – 1973), de beroemdste kunstschilder van de vorige eeuw, maakte ook houten sculpturen. Hij legde eens uit hoeveel plezier hij putte uit het in elkaar zetten van gebruikte voorwerpen die hij toevallig was tegengekomen.
Picasso vertelde eens waarom hij meer van hout hield dan van marmer: “Ik vind het maar vreemd dat we ooit op het idee zijn gekomen om standbeelden van marmer te gaan maken. Ik snap dat je iets kunt zien in de wortel van een boom, in een spleet in een muur, in een gecorrodeerd brokstuk of in een kiezelsteen… Maar in marmer?”
Aan de Franse Riviera
Op een adembenemende overzichtstentoonstelling in het Moma in New York in 2015, 35 jaar na zijn dood, leerde het publie keen totaal nieuwe Picasso kennen. Grote indruk maakte een fors plateau met daarop zes houten sculpturen die stuk voor stuk het handschrift van de kunstenaar droegen, ook al was hij als beeldhouwer feitelijk autodidact. Picasso had op de kunstacademie alleen schilderlessen gehad. De beeldengroep ‘Bathers’ uit 1956 deden sterk aan vaak abstracte Afrikaanse houten maskers denken, ook al stellen ze toeristen aan de Franse Riviera voor. Werken als dit had hij nooit willen verkopen. Hij koesterde ze en hield ze thuis dicht bij hem. Daarom was deze tentoonstelling ook zo’n verrassing.
Afrikaanse maskers bron kubisme?
Vreemd is die echo van Afrikaanse kunst in zijn werk niet. Zijn ‘Head’ uit 1958 zou zo door een Afrikaan gemaakt kunne zijn: een fruitkistje met een plankje met daarop twee knopen als ogen gespijkerd. Picasso verzamelde maskers, ook al wilde hij nooit bekennen dat ze ook een inspiratiebron zijn geweest waaruit het kubisme ontstond. Het was in die tijd not done om beelden uit niet-westerse culturen te bewonderen. Wie zich hieraan toch bezondigde werd in de neerbuigend getitelde kunststroming ‘primitivisme’ geduwd, zoals Gauguin overkwam. Waar Picasso zich dan weer niet voor schaamde was om alle materialen voor deze beeldengroep weg te halen op rommelmarkten en bij handelaren in gebruikte materialen, waarmee hij aan de Méditerranée bevriend was geraakt.
Komt kunst alleen uit het westen?
De diskwalificatie van ‘primitieve kunst’ duurt tot op de dag van vandaag voort. Het is een belangrijke kritiek op de Janson’s kunstbijbel. Het kan echt niet meer om kunst alleen als kunst te kwalificeren als het gemaakt is door iemand uit Europa of Noord-Amerika. En onvermeld laten dat Picasso ook tal van houten sculpturen maakte kan trouwens ook niet meer.
Op de website van MoMa zijn nog steeds alle houten sculpturen van deze Picasso-tentoonstelling te zien.
